7 OBSZARÓW SZCZĘŚCIA

Wpływ pracy zmianowej na żywienie i zdrowie człowieka

praca zmianowa styl życia cykl dobowy

Wpływ pracy zmianowej na żywienie i zdrowie człowieka

Praca stanowi bardzo ważny element życia dorosłego człowieka. To właśnie dzięki niej mamy możliwość poznania nowych ludzi i rozwoju zawodowego. Wykonywanie obowiązków często narzuca jednak pewien rytm dnia, gdyż najczęściej do pracy chodzi się w określonych godzinach. Nierzadko ma to wpływ na zdrowie oraz żywienie człowieka – zwłaszcza w przypadku tzw. pracy zmianowej.

 

Na czym polega praca zmianowa?

Za najbardziej popularny model pracy uznaje się wykonywanie obowiązków zawodowych od poniedziałku do piątku, najczęściej w godzinach od 8 do 16. To właśnie wtedy można załatwić wszelkie sprawy, na przykład w urzędach. Jednak ze względu na różne potrzeby czas pracy uległ rozciągnięciu na godziny nocne lub weekendy, które zwyczajowo są uznawane za wolne.

Na takich warunkach zatrudnieni są na przykład pracownicy odpowiedzialni za transport, służba zdrowia, służby mundurowe, obsługa hotelowa czy też pracownicy hal produkcyjnych. Jak wiadomo, osoby, które pracują w niestandardowym czasie, są bardzo potrzebne.

Jednak wykonywanie obowiązków bardzo długo, często w godzinach późnowieczornych lub nocnych może nieść za sobą wiele negatywnych zmian w organizmie człowieka oraz znacząco wpływać na jego zdrowie. Bardzo ważne jest, aby zminimalizować ryzyko wystąpienia różnych problemów wynikających z pracy zmianowej.

 

Jak praca zmianowa w godzinach nocnych wpływa na rytm dobowy?

Pracę zmianową wykonywaną w nocy można porównać do podróży do kraju, który znajduje się w zupełnie innej strefie czasowej. Przykładowo między Polską a wschodnim wybrzeżem Stanów Zjednoczonych jest 6-7 godzin różnicy czasu. Badania pokazują, że w ciągu jednej doby jest możliwe oddanie około 1,5 godziny tak zwanego „długu dobowego”. Z tego wynika, że osoba, która wyrusza w podróż z naszego kraju do Nowego Jorku, najprawdopodobniej będzie potrzebowała od 3 do 4 dni, aby przystosować swój organizm do zmiany rytmu dobowego.

Jednak u osób, które stale pracują w godzinach nocnych, najczęściej nie ma możliwości resetu oraz przystosowania organizmu, ponieważ cały czas są one „na długu dobowym”. Krótkim wytchnieniem dla organizmu takiego człowieka jest urlop, jednak bardzo często nie pozwala on na pełną regenerację, a powrót do pracy staje się ponownym obciążeniem.

Osoby pracujące w systemie zmianowym w godzinach nocnych mają dni wolne od obowiązków zawodowych, jednak nierzadko również i one nie są wystarczającym czasem na odpoczynek. Tacy pracownicy bardzo często mają problem z zaśnięciem w „normalnych” godzinach, co powoduje zupełną zmianę ich rytmu dobowego, a także często gorsze samopoczucie i ciągłe zmęczenie.

praca zmianowa zmeczenie rytm dobowy

Częsta zmiana rytmu dobowego może prowadzić do długotrwałego zmęczenia

 

Praca zmianowa a spożywanie posiłków

Jak już pisałam we wcześniejszych artykułach, bardzo istotne jest, aby na posiłki poświęcać określoną ilość czasu, jeść je bez pośpiechu i skupiać się w pełni na czynności, jaką jest ich spożywanie. Niestety podczas pracy bardzo ciężko jest wygospodarować czas, który będzie odpowiedni na spokojne zjedzenie obiadu.

W momencie, gdy praca trwa od 8 do 16, obiad można zjeść po powrocie, a w czasie przerwy istnieje możliwość spożycia drugiego śniadania. Jednak niektóre osoby pracujące w dzień w systemie zmianowym, na przykład po 12 godzin, są zmuszone do zjedzenia co najmniej 2 posiłków w godzinach pracy. W takiej sytuacji najlepiej mieć przygotowane odpowiednie posiłki na wynos lub udać się do stołówki pracowniczej i zjeść je w spokoju, nie myśląc w danym momencie o obowiązkach zawodowych.

Niestety najgorzej na układ pokarmowy wpływa praca zmianowa wykonywana w godzinach nocnych. Takie osoby najczęściej rozpoczynają dzień od późnego śniadania lub obiadu. W ten sposób mogą doprowadzić do zaburzenia rytmu biologicznego, co często prowadzi do otyłości lub innych chorób układu pokarmowego. Ponadto częstym zjawiskiem występującym u pracowników zmianowych jest jedzenie „na zapas” lub celowe głodzenie się.

 

Na jakie dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego cierpią pracownicy zmianowi?

Przeprowadzone badania pokazują, że na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego o wiele częściej skarżą się pracownicy zmianowi niż te osoby, które pracują w standardowych godzinach pracy. Najczęściej występującymi u nich problemami są: zaparcia, różne godziny defekacji, utrata łaknienia czy też nadmierny apetyt. Niestety po jakimś czasie mogą się one przerodzić w poważne stany chorobowe, czyli przewlekłe zapalenie żołądka, jelit lub chorobę wrzodową.

Osoby, które pracują wiele godzin lub wykonują swoje obowiązki zawodowe w nocy, często wspomagają się również używkami. Aby być bardziej wydajnymi, piją oni więcej kawy oraz sięgają po papierosy. Niestety wysokie stężenie kofeiny lub nikotyny w organizmie może powodować zaburzenia snu.

 

Jak praca zmianowa może wpłynąć na zdrowie człowieka?

Dla dobrostanu psychicznego oraz fizycznego człowieka potrzebna jest określona liczba godzin snu oraz odpoczynku i relaksu. Niestety osoby pracujące w systemie zmianowym po wiele godzin lub wykonujące swoje obowiązki w nocy często są przemęczone, co bardzo negatywnie wpływa na ich organizm oraz naraża na choroby wielu układów w ciele człowieka.

Jak już wyżej wspomniałam, przez nieregularne oraz niezdrowe odżywanie się bardzo obciążony jest układ pokarmowy. Praca zmianowa obciąża także układ naczyniowy. Zwiększone ciśnienie krwi może być przyczyną zawałów serca, udaru mózgu lub uszkodzenia innych narządów wewnętrznych. Osoby, które pracują w systemie zmianowym, często mają również predyspozycje do rozwoju cukrzycy typu drugiego. Jest to spowodowane mniejszą kontrolą prawidłowych godzin spożywania posiłków, co wpływa na zmiany w homeostazie glukozy.

 

W jaki sposób planować posiłki w trakcie pracy zmianowej?

Wykonywanie pracy przez wiele godzin lub w nocy często zmusza człowieka do zmiany swoich przyzwyczajeń i dostosowania się do nowej rzeczywistości. Bardzo ważne jest, aby zachować przy tym zasady prawidłowego żywienia, których przestrzeganie jest niezbędne dla zachowania zdrowia.

Podczas pracy przez 12 lub więcej godzin człowiek nie jest w stanie przygotować sobie pełnowartościowego obiadu i zjeść go na spokojnie. Istnieje jednak możliwość zrobienia posiłków bezpośrednio przed pójściem do pracy lub dzień wcześniej. Niestety zdarza się, że takie dania tracą świeżość, przez co ich jakość obniża się. Jednak w wielu biurach i zakładach pracy można podgrzać dany posiłek w mikrofali, przez co jego walory smakowe podnoszą się.

Dobrym pomysłem jest też skorzystanie z oferty jedzeniowej w biurowym bufecie lub pozazakładowych lokalach gastronomicznych. Trzeba jednak rozsądnie wybierać posiłki, które się spożywa, gdyż w takich miejscach nierzadko oferowane są dania typu fast-food.

jedzenie bufet zdrowie pożywienie praca

W pracy warto skorzystać z oferty lokalnych lub przyzakladowych bufetów

 

Czym kierować się podczas przygotowywania posiłków do pracy?

Podczas planowania i przygotowywania posiłków do pracy należy kierować się przede wszystkim zasadami prawidłowego żywienia. Obecnie można znaleźć wiele przepisów na zdrowe i pełnowartościowe posiłki dla zapracowanych. Stosowanie odpowiednio zbilansowanej diety może pozwolić na uniknięcie niedoborów składników odżywczych, witamin czy minerałów.

Ważne jest też to, aby się nie przejadać, gdyż taka postawa bardzo często doprowadza do rozwoju nadwagi czy też otyłości. Jeżeli dana osoba ma problem z odpowiednim dopasowaniem posiłków, może zgłosić się do specjalisty, który ułoży jadłospis dostosowany do danego modelu pracy.

U niektórych ludzi pewne niedobory mogą wystąpić jednak nawet pomimo względnie prawidłowego odżywiania. Nierzadko jest to spowodowane nadmierną aktywnością umysłową lub fizyczną podczas wykonywania obowiązków zawodowych. Takie osoby bardzo często cierpią na niedobór magnezu, co objawia się złym samopoczuciem, bólami głowy, skurczami mięśni czy też wzmożonym stresem.

Do produktów spożywczych bogatych w magnez można zaliczyć: ciemne pieczywo, otręby, płatki owsiane czy kiełki. Czasem jednak pozyskiwanie magnezu z diety jest niewystarczające dla organizmu. Wtedy można skorzystać z naturalnych, sprawdzonych suplementów, jakimi są: ProMagnez lub Magnez+B6 Effective. Ważne, aby dobrać odpowiednią porcję danego suplementu i nie stosować go jako zamiennika prawidłowo zbilansowanej diety – a jedynie jako jej wsparcie.

 

Bibliografia:

1) Pokorski J., Costa G., Wpływ pracy zmianowej na zdrowie. W: Stres pracy zmianowej. Przyczyny, skutki, strategie przeciwdziałania. Red. Iskra- -Golec I., Costa G., Folkard S., Marek T., Pokorski J., Smith L. Universitas, Kraków 1998, s. 73–97

2) Makowiec-Dąbrowska T., Pokorski J., Kontrymowicz-Ogińska H., Pietsch E., Pokorska J., Zużewicz K.: Skutki zdrowotne pracy zmianowej W: Celowość skrócenia czasu pracy pracownikom zatrudnionym w ruchu ciągłym. Ekspertyza dla Ogólnokrajowego Zrzeszenia Związków Zawodowych Pracowników Ruchu Ciągłego. Wyd. OZZPRC 2003, s. 29‒41 i s. 39–40.

3) Rouch I., Wild P., Ansiau D., Marquie J. – C.: Shiftwork experience, age and cognitive performance, Ergonomics 2005, nr 48, s. 1282–1293.

4) Guo Y., Liu Y., Huang X. i wsp. The effects of shift work on sleeping quality, hypertension and diabetes in retired workers. PLoS One, eCollection. 2013; e71107.

5) Kwarecki K.: Skutki fizjologiczne nagłej zmiany strefy czasu po przelocie wzdłużrównoleżnikowym. W: Wpływ zmiennych warunków chronobiologicznych i klimatycznych w Seulu na organizm zawodnika. Instytut Sportu, Warszawa 1988, z. 12, 61- 93

(0 Votes)

Dr Gaja

Matka natura, matka ziemia i żywicielka, która łączy to, co daje przyroda z badaniami i wiedzą ekspertów. Jej celem jest zbliżanie Was - czytelników - do natury i wskazywanie tych pomysłów na codzienne funkcjonowanie i dietę, które pozwolą Wam żyć w harmonii, szczęściu i zdrowiu. Dzięki naturalnym produktom i wartościowym, merytorycznym poradom, osiągnięcie tego stanu będzie łatwiejsze niż kiedykolwiek 🌱