Rośliny oleiste uprawiane w Polsce: rzepak, len, słonecznik, gorczyca i soja. Źródła oleju na świecie: palma olejowa, palma kokosowa, oliwki i orzeszki ziemne.
Rośliny oleiste – źródło niezwykłych olei
Produkcja roślin oleistych na świecie, a również w Polsce, systematycznie rośnie. Wynika to przede wszystkim z wszechstronności zastosowania ich jako surowca oraz rozwoju biotechnologii, zwiększającej jeszcze możliwości ich wykorzystania. Jednak w związku z ograniczeniami narzuconymi przez strefy klimatyczne, w każdym rejonie świata uprawia się różne gatunki tych roślin.
Pozyskiwane z roślin oleistych oleje to substancje cenione i powszechnie wykorzystywane w wielu gałęziach przemysłu, nie tylko spożywczego, ale też kosmetycznego czy medycznego. Rośliny oleiste wyróżnia wysoka zawartość tłuszczu na poziomie 20–70%.
W zależności od rodzaju obróbki, tłuszcze roślinne dostępne są w postaci płynnej, ale również stałej, jak np. olej kokosowy.
Rośliny oleiste w Polsce
Panujący w Europie Środkowej klimat nie sprzyja uprawie takich gatunków roślin oleistych jak np. kokos czy oliwki. Jest za to wiele innych roślin wykorzystywanych do produkcji oleju.
Najbardziej popularny jest rzepak, zwany także „oliwką północy”. To odmiana kapusty, której uprawa stanowi 90% wszystkich upraw roślin oleistych w Polsce. Rzepak wyróżnia wysoka zawartość cennych kwasów tłuszczowych, dlatego też zaleca się spożywanie go w postaci nierafinowanej.
Olej uzyskiwany z nasion lnu również znany jest ze swoich dobroczynnych właściwości wynikających z wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, ale także błonnika i witaminy E.
Kolejny popularny gatunek polskich roślin oleistych, ceniony także ze względu na smaczne ziarna to słonecznik. Pozyskiwany z niego tłuszcz służy do wyrobu oleju oraz margaryny, ale wykorzystywany jest także w branży technicznej, medycznej oraz kosmetycznej.
Gorczyca, czy to biała, czarna czy sarepska zawiera cenne białka, kwasy tłuszczowe i sole mineralne. To nie tylko przyprawa, która znalazła szerokie zastosowanie w kuchni, ale także źródło ostrego i aromatycznego oleju.
Niezwykle bogata w białko jest soja. Soja to roślina, która w Europie stała się popularna stosunkowo niedawno. Jest źródłem dobroczynnych kwasów tłuszczowych, witamin, minerałów i fitoestrogenów. Ma szerokie zastosowanie w przemyśle spożywczym. Oprócz popularnego miso czy tofu wytwarza się z niej również bezglutenową mąkę sojową zawierającą 50% białka i 5% błonnika.
Soja dodawana jest również do wielu przetworów np. do wyrobów mięsnych, ponieważ białko sojowe jest tańsze od mięsa, a poza tym podnosi wartości odżywcze produktu.
W Polsce uprawia się również inne gatunki roślin oleistych, takie jak <span”>mak, kukurydza czy konopie.
Najpopularniejsze rośliny oleiste na świecie
Około 25% światowej produkcji tłuszczów roślinnych dostarcza palma olejowa. Uprawia się ją w klimacie gorącym i wilgotnym strefy międzyzwrotnikowej. Owocuje cały rok, lecz barierą w rozwoju upraw są wysokie koszty założenia plantacji.
Palma kokosowa to roślina pochodząca z południowo-wschodniej Azji, bądź też z północno-zachodniej Ameryki Południowej. Obecnie można ją spotkać bardzo często, rośnie bowiem wzdłuż większości brzegów morskich w klimacie tropikalnym.
Najpopularniejszą częścią palmy jest zdecydowanie orzech kokosowy. Pozyskuje się z niego sok, zwany wodą kokosową. Stosuje się ją w celu nawodnienia organizmu i uzupełnienia niezbędnych składników odżywczych. Z orzecha kokosowego pozyskuje się również miąższ, z którego wytwarzane jest znane wszystkim miłośnikom azjatyckiej kuchni mleczko kokosowe. To również źródło oleju kokosowego, wykorzystywanego głównie w kuchni oraz kosmetyce.
Olej kokosowy wykorzystywany jest głównie w kuchni i przemyśle kosmetycznym
Oliwki europejskie uprawiane są głównie w rejonie Morza Śródziemnego. Związki fenolowe występujące w oliwce europejskiej znane są ze swych właściwości antyoksydacyjnych. Najważniejszym zastosowaniem oliwek jest otrzymywanie aromatycznej oliwy, która wykorzystywana jest głównie w kuchni. Na ten cel przeznacza się około 80% światowych zbiorów oliwek.
Oliwa z oliwek jest stosowana także w kosmetyce, zarówno w stanie nieprzetworzonym jak i w maseczkach, kremach i innych kosmetykach.
Orzeszki ziemne uprawiane są na obszarach o klimacie suchym. Posiadają wyjątkowe wartości odżywcze. Przede wszystkim zawierają najwięcej białka ze wszystkich orzechów, co wykorzystuje się m.in. w kulturystyce. Posiadają także rekordową ilość witaminy B3. Są także wartościowym źródłem tłuszczu, błonnika oraz witamin i składników mineralnych. Ponadto orzeszki ziemne to jeden ze sprawdzonych afrodyzjaków.
Inne rośliny oleiste uprawiane na mniejszą skalę to sezam indyjski, kakaowiec, migdałowiec czy winorośl.