Co warto wiedzieć o pszczołach? Ciekawostki o pszczołach

Pszczoły, pomimo swych niewielkich rozmiarów, odgrywają bardzo ważną rolę w ekosystemie. To od ich pracy zależy bowiem 3/4 produkcji żywności, jaką spożywa człowiek. Pszczoły mają też ogromny wpływ na istnienie wielu gatunków roślin i zwierząt, które odżywiają się nasionami i owocami powstałymi dzięki ich pracy. W ostatnich latach dostrzega się jednak przyśpieszenie wymierania tych owadów, a to może mieć dla nas tragiczne skutki. Dlatego też warto poznać kilka informacji i ciekawostek o pszczołach, co z pewnością pozwoli lepiej zadbać o te małe stworzenia.

• Najważniejsze fakty o pszczołach
• Co jeszcze warto wiedzieć? Ciekawostki o pszczołach
• Pszczoły miodne

Najważniejsze fakty o pszczołach

Pszczoły to jeden z najstarszych gatunków owadów żyjących na ziemi, są bowiem obecne od 150 mln lat. Początkowo żywiły się jedynie pokarmem pochodzenia zwierzęcego, ale w drodze ewolucji przystosowały się wyłącznie do pokarmu roślinnego. Wykształciły również szereg mechanizmów, które pozwalają im lepiej wykorzystać środowisko naturalne. Przystosowanie się pszczół do funkcji zapylania nie pozostało bez wpływu na same rośliny. One również – swymi rozmiarami i budową – dostosowały się do obecności pszczół.

Pszczoły to w większości gatunki samotne, jednak niektóre z nich – między innymi pszczoły miodne – wykształciły socjalny tryb życia. Niekiedy potrafią one stworzyć bardzo skomplikowane społeczeństwa. W skład jednej rodziny wchodzi zazwyczaj jedna matka pszczela – królowa pszczół, pewna ilość trutni – samców pszczół oraz przeważająca ilość robotnic.

Życie pszczół w rodzinie to także zróżnicowane role, jakie pełni każda z nich. Jedyną rolą trutni jest zapłodnienie młodej matki. Nie posiadają one żądeł i nie pełnią żadnych funkcji społecznych w ulu. Robotnice pełnią różne funkcje, w zależności od wieku i danej sytuacji w ulu. Młode opiekują się larwami, a następnie pełnią funkcję woszczarek – pszczół odpowiedzialnych za „wypacanie” wosku niezbędnego do budowy plastrów. Kolejnym ich zadaniem jest zbieranie pyłku i nektaru, obrona i czyszczenie ula.

Ile żyją pszczoły? Wszystko zależy od roli, jaką dana pszczoła odgrywa. Przeciętna pszczoła robotnica, która wykonuje wiele prac związanych z prawidłowym funkcjonowaniem ula, żyje zaledwie 4-6 tygodni. O wiele dłużej – prawie 5-6 lat – żyje królowa pszczół. Zadaniem trutni jest zapłodnienie królowej i po wykonaniu tego zadania zwykle giną. Pozostałe trutnie żyją zaledwie miesiąc.

Rodzina pszczela składa się zazwyczaj z jednej matki pszczelej – królowej pszczół, pewnej ilości trutni oraz przeważającej ilości robotnic

Co jeszcze warto wiedzieć? Ciekawostki o pszczołach

Pszczoły to niezwykłe owady. Co jeszcze warto o nich wiedzieć? Poniżej przedstawiamy kilka ciekawostek.

• Pszczoły porozumiewają się za pomocą tańców i wydawania dźwięków. Taniec pszczoły jest zależny od kąta padania światła słonecznego, a służy do wzajemnego informowania się o lokalizacji kwiatów, z których można zbierać pokarm.
• Do wyprodukowania 1 kg miodu potrzebne są ok. 3 kg nektaru. Pszczoła, by zebrać potrzebną ilość, musi pokonać trasę 40 tysięcy km, czyli jedno okrążenie kuli ziemskiej.
• Najbardziej ryzykowne loty wykonują pszczoły najstarsze lub cierpiące na różne choroby. Ich strata bowiem najmniej obciąża rodzinę.
• Pszczoły to nie jedyne owady zapylające rośliny. Poza pszczołami można spotkać wiele innych gatunków, które odgrywają taką rolę. Jednym z nich jest trzmiel – na świecie istnieje ponad 300 jego gatunków, a w Polsce jest ich około 30.
• 20 maja obchodzony jest Światowy Dzień Pszczół. Święto to zostało ustanowione w 2018 roku i ma na celu podkreślenie znaczenia pszczół dla pozyskiwania żywności i zwrócenie uwagi na zagrożenie dla nich.
• Pszczoły wymierają w niepokojącym tempie. W 2012 roku ich liczba zmalała o 13%, a w 2013 roku aż o 18% względem poprzedniego roku. Na problem gwałtownego wymierania tych owadów zwraca uwagę, między innymi Akcja Uratuj Pszczołę, dzięki której możemy dowiedzieć się także, jak dbać o pszczoły.

Wytwarzanie miodu przez pszczoły to niezwykle ciekawy i wieloetapowy proces

Pszczoły miodne

Na świecie istnieje ponad 20 tysięcy gatunków pszczół i większość z nich nie została jeszcze opisana. Jednym z popularniejszych rodzajów jest Apis, do którego należy najbardziej znany gatunek, czyli pszczoła miodna.

Co nam dają pszczoły? Najbardziej popularnym produktem, wytwarzanym przez te owady, jest oczywiście miód. Jednak to nie wszystko. Pszczoły produkują również propolis, pyłek, pierzgę, wosk, a także mleczko pszczele.

Jak pszczoły robią miód? Jest to niezwykle ciekawy i wieloetapowy proces. Najpierw pszczoły muszą zebrać nektar lub spadź będącą wydzieliną mszyc. Zarówno nektar, jak i spadź, podczas transportu do ula, są nasycane enzymami pochodzącymi ze śliny pszczół. W ulu nektar lub spadź składowane są do komórek plastrów, gdzie poddawane są dalszym obróbkom, aż do momentu dojrzenia i nabrania niezwykłych właściwości. Kiedy miód jest już gotowy, pszczoły zasklepiają komórkę cieniutką warstwą wosku zwaną zasklepem, aby ochronić go przed zanieczyszczeniami oraz wilgocią. W takiej postaci miód jest już gotowy do spożycia, przy czym wcześniej należy go odwirować.

Produkcja miodu to jednak nie najważniejsze zadanie tych owadów. Dlaczego pszczoły są tak ważne? Istnieją badania dowodzące, że pszczoła miodna może być z powodzeniem wykorzystywana jako bioindykator – pomaga ustalić poziom zanieczyszczenia środowiska. Może to robić w dwojaki sposób: poprzez zwiększoną śmiertelność owadów lub poprzez zanieczyszczenie produktów pszczelich.

To również dzięki pszczołom możliwy jest wzrost czy owocowanie roślin rolniczych i ogrodniczych. Owady te odgrywają także bardzo ważną rolę w leśnictwie. Ich obecność w lesie zwiększa ilość owoców leśnych będących pokarmem zwierząt.

Literatura:

M. Garczyńska, J. Kostecka, Pszczoły ważne dla ekosystemów i człowieka – wybrane argumenty, „Polish Journal for Sustainable Development”, t. 19, 2015, s. 21-30.

A. Koszowska i in., Pszczoły i ich produkty – znaczenie dla zrównoważonego rozwoju roślin, zwierząt i ludzi, „Medycyna Środowiskowa - Environmental Medicine”, nr 16, 2013, s. 79-84.

M. A. Kruszewski, M. Naumowicz, Znaczenie pszczoły miodnej (Apis mellifera) i produktów pszczelich w życiu człowieka, „Edukacja Biologiczna i Środowiskowa”, nr 4, 2017, s. 47-53.

B. Madras-Majewska, J. Ścięgosz, Wpływ środowiska na pszczoły i pszczół na środowisko, „Przegląd Hodowlany”, nr 10-12, 2012, s. 26-27.

B. Rode, Czy zwierzęta mają język?, „ZOOPHILOLOGICA. Polish Journal of Animal Studies”, nr 3, 2017, s. 129-142.