Jak rozmawiać z dzieckiem o zaburzeniach odżywiania? 10 porad

Każdy, szczególnie młody organizm do prawidłowego funkcjonowania potrzebuje odpowiedniej ilości białka, tłuszczu, węglowodanów, witamin oraz składników mineralnych pozyskanych z pożywienia. Niestety, wyniki przeprowadzonych w ostatnich latach badań pokazują, że liczba przypadków zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży ciągle rośnie. Bez względu na to, na jakie zaburzenie cierpi dane dziecko, bardzo potrzebna jest tutaj pomoc rodzica, który musi umiejętnie przeprowadzić z nim rozmowę.

• Jakie są główne przyczyny powstawania zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży?
• Zaburzenia odżywiania mogą wystąpić już u niemowląt!
• Czy rodzic ma wpływ na wystąpienie zaburzeń odżywiania u swojego dziecka?
• Nadwaga i otyłość to coraz częściej problemy najmłodszych
• Anoreksja, bulimia oraz ortoreksja – zaburzenia, które dotykają dzieci i młodzież
• Jak rozmawiać z dzieckiem o zaburzeniach odżywiania?

Jakie są główne przyczyny powstawania zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży?

Należy zauważyć, że zaburzenia odżywiania nie są problemem wyłącznie osób, które mieszkają w miejscach, gdzie panuje głód – najczęściej dotykają mieszkańców krajów rozwiniętych. We współczesnej kulturze można zaobserwować dwie tendencje: z jednej strony dzieci oraz młodzież mają wręcz nieograniczony dostęp do przeróżnych produktów żywnościowych, z drugiej zaś – praktycznie wszędzie promowane jest bycie szczupłym. Taki stan rzeczy powoduje, że najmłodsi cierpią na różne zaburzenia odżywiania, które niestety mogą doprowadzić do bardzo przykrych konsekwencji.

Według lekarzy wiele zaburzeń związanych z jedzeniem ma podłoże psychiczne. Często są one związane z tak zwanym głodem emocjonalnym, czyli brakiem ciepła i miłości ze strony najbliższych. Ponadto nadmierne przejadanie się lub ograniczanie spożywania posiłków może być wynikiem stresu lub chęcią zwrócenia na siebie uwagi. 

Nie bez znaczenia jest także wpływ mediów społecznościowych, telewizji czy czasopism, które czytają lub oglądają najmłodsi. Obecnie pokazuje się tam osoby mające perfekcyjne sylwetki, które niestety bardzo często są efektem odpowiedniego ustawienia światła czy obróbki danego zdjęcia. Niestety młodzież bierze takie osoby za wzór i próbuje je naśladować. 

Zaburzenia odżywiania mogą wystąpić już u niemowląt!

Tak, to prawda, zaburzenia odżywiania mogą pojawić się już w okresie niemowlęcym. Mają one różne mechanizmy i mogą przybierać odmienne formy – niemowlę może spożywać zbyt małą ilość jedzenia, przejadać się, niechętnie próbować nowych produktów lub mieć nietypowe zachowania żywieniowe.

Powstawanie tych zaburzeń może być uwarunkowane wieloma czynnikami, jak na przykład: nieprawidłowa relacja między matką a dzieckiem, traumatyczne wydarzenia związane z jedzeniem czy zaburzenia w regulacji rytmu dobowego malucha. Trzeba jednak pamiętać, że okres niemowlęcy jest niezwykle ważny dla rozwoju dziecka, dlatego bardzo istotne jest przestrzeganie prawidłowej diety malucha oraz zadbanie o to, aby opiekunowie wykazywali właściwą postawę wobec jedzenia i wytworzyli z dzieckiem prawidłową więź. Niestety, nieleczone zaburzenia odżywiania zaobserwowane u niemowlęcia mogą bardzo negatywnie wpłynąć na jego rozwój.

Zaburzenia odżywiania mogą pojawiać się już u niemowląt

Czy rodzic ma wpływ na wystąpienie zaburzeń odżywiania u swojego dziecka? 

Opiekunowie muszą mieć świadomość, że największe wyzwanie stanowią początki rozszerzania diety malucha. To właśnie wtedy rodzic ma największy wpływ na to, jakie jedzenie, smaki czy nawyki żywieniowe będzie miał jego potomek w przyszłości.

Ponadto trzeba wiedzieć, iż dobrze dobrana dieta od najmłodszych lat znacznie obniża prawdopodobieństwo wystąpienia zaburzeń odżywiania u dziecka w późniejszym czasie. Należy pamiętać o obserwowaniu zachowań żywieniowych dzieci i młodzieży na każdym etapie ich rozwoju i w razie wystąpienia jakichkolwiek nieprawidłowości – od razu reagować.

Nadwaga i otyłość to coraz częściej problemy najmłodszych 

Nieograniczony dostęp do przetworzonej żywności oraz słodyczy, które często są dedykowane dzieciom, powoduje, że coraz więcej młodych osób choruje na nadwagę czy otyłość. Jest to bardzo zła prognoza, tym bardziej że niektórzy rodzice nie widzą problemu, gdy ich dziecko jest „pulchne” i traktują to jako oznakę zdrowia oraz prawidłowego rozwoju.

Niestety, nadmierna masa ciała u dziecka często może nieść za sobą bardzo ciężkie powikłania w jego dalszym życiu oraz uniemożliwiać prawidłowe funkcjonowanie. Badania wskazuję, że aż około 80% młodzieży, która ma stwierdzoną otyłość, staje się otyłymi dorosłymi, którzy są obciążeni bardzo dużym ryzykiem związanym z wystąpieniem wielu powikłań tej choroby.

Oprócz nieprawidłowej diety do czynników sprzyjających rozwojowi nadwagi czy otyłości u dzieci oraz młodzieży można zaliczyć niską aktywność fizyczną, siedzący tryb życia, stres, a także niedobór snu.

Anoreksja, bulimia oraz ortoreksja – zaburzenia, które dotykają dzieci i młodzież

Trzeba wiedzieć, że zaburzenia, które powodują niedobory pokarmowe, są równie groźne dla zdrowia dzieci i młodzieży, jak te powstające poprzez zjadanie nadmiaru pożywienia. Anoreksja, bulimia oraz ortoreksja mają charakter złożony. Najczęściej istnieje wiele przyczyn ich występowania u najmłodszych. Można do nich zaliczyć: brak akceptacji własnego ciała oraz wyglądu, niskie poczucie własnej wartości, zaburzone relacje rodzinne oraz rówieśnicze, chęć sprostania wygórowanym wymaganiom stawianym przez rodziców, a także trudne sytuacje życiowe.

Pierwsze objawy anoreksji, bulimii czy ortoreksji mogą się pojawić już u dzieci uczęszczających do młodszych klas szkoły podstawowej. Często rozpoczynają się one niewinne, dlatego niekiedy ciężko je rozpoznać. Trzeba jednak pamiętać, że im wcześniej zostaną wykryte, tym łatwiej je wyleczyć i będą one miały o wiele mniejsze konsekwencje zdrowotne. Dlatego kluczową rolę w rozpoznaniu zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży pełnią najbliższe osoby, które najszybciej mogą dostrzec ich niepokojące zachowania.

Jak rozmawiać z dzieckiem o zaburzeniach odżywiania?

Niestety, zaburzenia odżywiania potrafią być bardzo podstępne i opiekunowie zauważają je u dzieci dopiero po długim czasie. Niekiedy bywa też tak, że, mimo iż rodzice dostrzegają pewne niepokojące zmiany w żywieniu swoich pociech, to boją się z nimi o tym rozmawiać. Strach ten uwarunkowany jest obawą przed odrzuceniem czy pojawianiem się uczucia złości u najmłodszych.

Ponadto rodzice boją się, że ich dziecko straci do nich zaufanie oraz zamknie się przed nimi jeszcze bardziej. Trzeba mieć jednak świadomość, że w przypadku rozpoznania zaburzeń odżywiania u dzieci i młodzieży rozmowa jest kluczowa. Dlatego należy się do niej odpowiednio przygotować.

Przy jakichkolwiek zaburzeniach, należy zacząć od rozmowy

10 rad, jak rozmawiać z dzieckiem o zaburzeniach odżywiania

1. Bądź spokojny i opanowany. Miły ton rozmowy spowoduje, że dziecko będzie czuło się komfortowo i chętniej opowie o swoich problemach.
2. Wyraź troskę. Powiedzenie dziecku, że się o niego martwisz, sprawi, że poczuje ono, iż interesujesz się jego problemami.
3. Nie oceniaj jego postępowania. Zamiast tego okaż mu zrozumienie i wyraź chęć pomocy.
4. Nie lekceważ jego obaw i kompleksów. Musisz pamiętać, że nawet jeżeli Tobie wydają się one bezpodstawne, to Twoje dziecko może myśleć inaczej.
5. Podkreśl atuty swojego dziecka. Dzięki temu poczuje się ono docenione i być może jego samoocena wzrośnie.
6. Nie nakazuj dziecku zmiany w jego żywieniu. Zamiast tego spróbuj dowiedzieć się, jaka jest przyczyna jego nieprawidłowych zachowań żywieniowych.
7. Podkreśl, jak ważne jest zdrowie oraz uświadom dziecko, że ideał piękna nie istnieje. Podczas rozmowy warto wspomnieć, że to, co widzi w mediach, często jest nieprawdziwe. Trzeba też zaznaczyć, jak ważne jest dbanie o zdrowie.
8. Porozmawiaj z nim o zdrowym odżywianiu. Uświadom dziecko o tym, że jedzenie odpowiednich produktów w określonych ilościach jest bardzo istotne. Jeżeli będzie miało jakieś pytania dotyczące żywienia, odpowiedź mu na nie lub zaproponuj odwiedzenie dietetyka.
9. Zaproponuj dziecku wizytę u lekarza i/lub psychologa, terapeuty, jeżeli zauważasz taką potrzebę. Poinformuj je, że będzie to miało korzystny wpływ na jego zdrowie i dzięki jego poradom, poczuje się lepiej.
10. Wysłuchaj tego, co ma do powiedzenia Twoja pociecha. Nie przerywaj oraz bądź cierpliwy.

Zburzenia odżywiania mogą dotknąć każdego – dzieci, młodzież oraz dorosłych. Osoby, które na nie cierpią, często są bardzo zamknięte i nie chcą rozmawiać o swoich dolegliwościach z innymi. Trzeba mieć jednak świadomość, że rozmowa może wiele zmienić w ich postrzeganiu samych siebie oraz spowodować, że poddadzą się oni leczeniu. Dlatego warto rozmawiać nawet o bardzo trudnych problemach, do których często można zaliczyć właśnie zaburzenia odżywiania.

Bibliografia:

1) Edyta Kędra, Jolanta Pietras; „Zaburzenia odżywiania – znak naszych czasów”; Probl Hig Epidemiol 2011, 92(3): 530-534

2)  Elżbieta Sochacka-Tatara, Anna Stypuła; „Zaburzenia odżywiania wśród uczniów szkół krakowskich – część ogólnopolskich badań zaburzeń odżywiania wśród młodzieży”; Probl Hig Epidemiol 2010, 91(3): 591-595

3) Marcin Mikoś, Michał Mikoś, Hanna Mikoś, Monika Obara-Moszyńska, Marek Niedziela; „Nadwaga i otyłość u dzieci i młodzieży”; Nowiny Lekarskie 2010, 79, 5, 397–402

4) mgr Paulina Pawełczyk-Jabłońska; „Zaburzenia odżywiania - jak rozmawiać o pierwszych objawach z własnym dzieckiem?”, strona internetowa Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej