Czym są nowalijki? Jakie warzywa jeść wiosną?

Nadejście wiosny to coś, na co wyczekuje większość z nas – po chłodnej i szarej zimie niemal każdy chce poczuć na skórze pierwsze promienie wiosennego słońca, a także przygotować kolorowe posiłki ze świeżych warzyw. I to właśnie o nich jest niniejszy artykuł, o nowalijkach. Czym są nowalijki? Jakie młode wiosenne warzywa najlepiej wybierać i z jakich powodów nowalijki w diecie są cenne? Podpowiadamy!

• Nowalijki – czyli jakie warzywa rosną wiosną?
• Młode wiosenne warzywa – dlaczego warto uwzględniać nowalijki w diecie?
• Nowalijki w domu – najważniejsze zasady
• Jak przechowywać nowalijki?

Nowalijki – czyli jakie warzywa rosną wiosną?

Według definicji, nowalijki to młode, wiosenne warzywa, pojawiające się w sezonie po raz pierwszy. Dokładniej jest to okres od marca do czerwca. Te wiosenne warzywa w Polsce to przede wszystkim: marchew, burak, rzodkiewka, cebula dymka, szczypior, pomidor, kapusta, a także kiszonki i wszelkie kiełki (np. brokuła, lucerny, owsa, rzeżucha).

Obecnie, z uwagi na szeroką i całoroczną dostępność warzyw (głównie importowanych), nie odczuwamy braku tych produktów tak bardzo, jak to było dawniej. Jeszcze kilkanaście lat wstecz, wiosna rzeczywiście była okresem, w którym ludzie cieszyli się na pojawienie się pierwszych świeżych, rodzimych warzyw. Tym niemniej, jesienno-zimowy okres nie sprzyja rodzimemu uprawianiu warzyw i musimy je importować. Dlatego okres wiosenny to dobry czas na zwrócenie uwagi ku nowalijkom.

Młode wiosenne warzywa – dlaczego warto uwzględniać nowalijki w diecie?

Najbardziej wartościowymi z nowalijek są kiełki – te zawierają skoncentrowane witaminy i składniki mineralne. Są bogate między innymi w witaminy A, B, C, E, ponadto są źródłem błonnika, potasu, magnezu, cynku, wapnia, żelaza roślinnego, fosforu. W skrócie mówiąc, kiełki i młode warzywa są dużo bardziej „napakowane” składnikami odżywczymi, niż „dorosłe” rośliny.

Kiełki są najbardziej wartościowymi nowalijkami

Nowalijki w domu – najważniejsze zasady

Wiele osób obawia się, że nowalijki mogą zawierać dużo związków pochodzących z nawozów, a przez to być szkodliwe dla zdrowia. Obecnie wybierając warzywa z konwencjonalnych, a nie ekologicznych upraw, niestety nie mamy zbyt dużej kontroli nad przyjmowanymi wraz z nimi związkami typu azotanów – czyli tych pochodzących z nawozów. Ale jest kilka zasad, którymi warto się kierować, by wybrać dzięki temu jak najlepszej jakości i najbezpieczniejsze warzywa. 

Wiadomo na przykład, że rzodkiewka to takie warzywo, które z uwagi na powolne procesy fotosyntezy może zawierać większe ilości azotanów, niż inne nowalijki. Dlatego nie należy jeść wielu rzodkiewek na raz, najlepiej poprzestać na tylko kilku dziennie, zaś dzieciom do lat 3 lepiej nie podawać ich w ogóle. Ponadto, w odniesieniu do każdych nowalijek, należy unikać tych nadwiędłych czy też nadgniłych i o pomarszczonej skórce.

Jeśli chcesz uwzględnić nowalijki w diecie, a jednocześnie pragniesz, by te młode wiosenne warzywa były dla Ciebie jak najzdrowsze, zapamiętaj dodatkowo te kilka wskazówek:

• przed zrobieniem sałatki lub mizerii z ogórkami, lekko posól te pokrojone warzywa, przez co usuniesz z nich nadmiar wody – a wraz z nią związków azotowych;
• jeśli nie zamierzasz wykorzystać całego ogórka w ciągu kilku godzin, pokrój go w plastry i zamroź, przez co unikniesz utraty witamin i składników mineralnych, która w przypadku ogórków jest niebywale szybka w przechowywaniu w temperaturze pokojowej;
• sałatę rwij palcami, a nie siekaj nożem – dzięki temu unikniesz reakcji metalu z zawartą w sałacie witaminą C;
• warzywa korzeniowe mają najwięcej azotanów w skórce – zatem lepiej ją usuwać; podobnie z głąbem w kapuście oraz „nerwami” na liściach – dlatego najzdrowiej jest usuwać te fragmenty sałat i kapust;
• niektóre warzywa, jak sałaty, marchew czy jarmuż i szpinak, zawierają sporo witaminy A – z uwagi na fakt, że jest to składnik rozpuszczalny w tłuszczach, warto podawać te warzywa z dodatkiem tłuszczu (polecamy wybór mikstur olei marki dr Gaja – ale pamiętaj, że muszą one być stosowane na zimno, by zachowały swoje wartości odżywcze!).

Jak przechowywać nowalijki?

Nowalijki gromadzą większe ilości azotanów, gdy są źle przechowywane – zbyt długo, z za wysokiej temperaturze i w ścisku. Wybieraj więc te świeżo i jędrnie wyglądające, a gdy już zakupisz nowalijki – nigdy nie przechowuj ich w foliowym woreczku. Najlepszym dla nich miejscem będzie lodówka. Dodatkowo mogą one być w niej przechowywane, owinięte wilgotną ściereczką czy papierowym ręcznikiem.

Prawdopodobnie najmniejsze ilości azotanów znajdują się w ogórkach i pomidorach, zaś rzodkiewka, sałaty, kapusta i warzywa zielonoliściaste gromadzą ich nieco więcej. Nadal jednak nie oznacza to, że mamy rezygnować z ich spożycia – bilans korzyści i strat wynikających z jedzenia nowalijek przemawia zdecydowanie za ich jedzeniem.

Jeśli jednak zależy Ci na pewności, że zjadasz warzywa i owoce o maksymalnie niskiej zawartości szkodliwych związków – postaw na te z certyfikatem pochodzenia z hodowli ekologicznej. Dobrym rozwiązaniem jest też samodzielna uprawa nowalijek, można to zrobić w warunkach domowych. Wystarczy do tego naczynie, do którego nakładamy nawilżoną gazę – na nią wysypujemy nasiona, z których po kilku dniach otrzymamy kiełki. Można także wykorzystać cebulę dymkę lub drobne korzenie warzyw korzeniowych. Wysadzamy je w doniczkach i stawiamy na parapecie w kuchni, codziennie pamiętając o podlewaniu. I tak oto otrzymamy młodą włoszczyznę i młode wiosenne warzywka, bez nawozów.

Wiele nowalijek możemy uprawiać samodzielnie w domu!