Choroba refluksowa przełyku - jak stosować dietę, aby złagodzić zgagę?

Refluks, czyli choroba refluksowa przełyku lub inaczej refluks żołądkowo-przełykowy, to zespół objawów, które odczuwa nawet kilkanaście procent ludzi na świecie na co dzień. W Polsce może dotyczyć nawet 1/3 dorosłych codziennie lub okresowo. Refluks to nic innego, jak popularna „zgaga” i istnieje wiele sposobów na leczenie czy po prostu łagodzenie zgagi. Najważniejsze, co trzeba zrobić, gdy wystąpi refluks to to, jak odpowiednio zmodyfikować swoje menu. Bowiem to, co zjadamy i wypijemy ma ogromne przełożenie na samopoczucie i objawy refluksu.

• Choroba refluksowa przełyku – co trzeba wiedzieć?
• Bardziej i mniej znane objawy refluksu
• Dieta na zgagę – co jeść, aby pozbyć się zgagi?
• Co pić przy zgadze?

Choroba refluksowa przełyku – co trzeba wiedzieć?

Istnieje wiele przyczyn rozwoju refluksu żołądkowo-przełykowego, spośród nich najpowszechniejsze to: nadmierne wydzielanie soków żołądkowych, zaburzenia funkcji mięśni przełyku i żołądka, zaburzenia opróżniania żołądka, a także współistniejące choroby takie, jak cukrzyca czy choroby neurologiczne. Ważnym czynnikiem, który może zwiększać ryzyko wystąpienia zgagi jest styl życia. Poniższe aspekty mogą znacznie pogarszać funkcjonowanie układu pokarmowego, prowadząc do rozwoju refluksu:

• Spożywanie alkoholu i palenie papierosów,
• Niski poziom aktywności fizycznej, siedzący styl życia,
• Dieta bogata w tłuszcz i/lub cukry proste,
• Wysokie spożycie kawy,
• Istniejąca nadwaga/otyłość.

Ponadto częściej na refluks chorują mężczyźni niż kobiety.

Bardziej i mniej znane objawy refluksu

Klasycznym objawem charakteryzującym refluks żołądkowo-przełykowy jest zgaga, czyli pieczenie, palenie, a nawet ból przełyku, ale także uczucie ucisku, dyskomfortu pod lewymi żebrami i w okolicy żołądka oraz przepony. Refluks można potwierdzić także bardziej inwazyjnymi badaniami, w tym gastroskopią i/lub endoskopią. Obserwuje się w nich zaburzenia funkcji śluzówki żołądka, czasami nadżerki (małe ranki w ścianie żołądka). Czasami wraz z refluksem współistnieje infekcja bakterią Helicobacter pylori, co również mogą potwierdzić lub wykluczyć wspomniane badania.

Jednak istnieją też mniej klasyczne i oczywiste objawy refluksu, które często powodują, że diagnostyka trwa dłużej, a samopoczucie pacjenta się pogarsza. To na przykład takie dolegliwości, jak:

• Kłucie i bóle w okolicy serca,
• Bezdech senny i zaburzenia snu z nim związane,
• Kaszel, chrypka niewiadomego pochodzenia,
• Uczucie „guli” w gardle i konieczność częstego odchrząkiwania,
• Częste infekcje gardła, krtani, tchawicy, a nawet oskrzeli czy płuc.

Choroba refluksowa może mieć wiele objawów

Dieta na zgagę – co jeść, aby pozbyć się zgagi?

Leczenie choroby refluksowej przełyku oczywiście może obejmować także odpowiednio dobrane leki (w tym te zawierające węglan magnezu), ale to modyfikacja stylu życia, a przede wszystkim diety jest głównym warunkiem do spełnienia w celu poprawy samopoczucia. Co przede wszystkim należy zrobić na łagodzenie zgagi?

• Warto unikać jedzenia posiłków o dużej objętości. Zastępujemy je mniejszymi porcjami, ale jedzonymi częściej w ciągu dnia, optymalnie 5-7 małych posiłków dziennie;
• Warto przygotowywać posiłki lekkostrawne, o lekkiej, delikatnej, nawet półpłynnej konsystencji – pomoże to w niwelowaniu produkcji soków żołądkowych;
• Posiłki nie powinny mieć skrajnych temperatur, najlepiej podawać je w temperaturze pokojowej, co zniweluje podrażnienia przełyku;
• Należy jeść w spokojnej atmosferze, bez pośpiechu i we w miarę regularnych odstępach czasowych – pierwszy posiłek najlepiej zjeść do 2 godzin po obudzeniu, kolejne posiłki jemy co 2,5-4 godziny, a ostatni posiłek przed snem powinniśmy spożyć na 2-3 godziny przed położeniem się;
• Warto unikać po posiłkowej drzemki i ogólnie unikać leżenia bezpośrednio po spożyciu posiłku, co zniweluje ryzyko cofania się treści żołądkowej w górę przełyku. Ponadto warto spać z lekko uniesioną głową, optymalne jest uniesienie wezgłowia łóżka o 15-20 cm, jeśli mamy taką możliwość;
• Należy unikać wysiłku fizycznego bezpośrednio po zjedzeniu posiłku;
• Ponadto ograniczyć warto noszenie obcisłej odzieży.

Jeśli zaś chodzi o to, jak powinien wyglądać jadłospis na zgagę, a dokładniej – co jeść na zgagę i refluks żołądkowo-przełykowy, a czego unikać – wskazówki znajdziesz poniżej. Warto jednocześnie podkreślić, że spora część pacjentów z refluksem ma nadwagę lub otyłość. Dowiedziono, że zmniejszenie masy ciała (średnio o 3,5 punktu w skali BMI – body mass index) może zniwelować objawy choroby refluksowej przełyku prawie o połowę.

Należy wykluczyć lub ograniczyć:

• Potrawy i produkty bogate w tłuszcz (w tym typowe dania staropolskie, przetworzone produkty mięsne, jak kiełbasa, kabanosy, tłuste wędliny),
• Potrawy i produkty pikantne, w tym przyprawy takie, jak: musztarda (gorczyca), keczupy i sosy, papryka w proszku, pieprz, ocet, przyprawa curry, chili,
• Czekolada, kakao, inne wyroby czekoladowe,
• Cytrusy oraz soki z owoców cytrusowych, a także inne typowo kwaśne produkty,
• Pomidory, sok pomidorowy, przetwory pomidorowe,
• Cebula, por, czosnek,
• Szparagi, karczochy, strączki,
• Słodycze, batony, ciasteczka, ciasta, kremy, różnego typu gotowe desery (wysoka zawartość tłuszczu, ale i cukru).

Zamiast tego dieta na zgagę powinna składać się z produktów lekkostrawnych, niezawierających dużo błonnika. Lepiej tymczasowo zrezygnować w niej z produktów zbożowych pełnoziarnistych oraz z surowych warzyw i owoców – lepiej podgotowywać je przed spożyciem, by były lżej strawne. Orzechy przed zjedzeniem warto zmielić. Nie należy korzystać z takiej obróbki, jak smażenie, grillowanie – zamiast tego stawiamy na duszenie, gotowanie na parze, ewentualnie pieczenie beztłuszczowe.

Co ciekawe, w domowym niwelowaniu objawów refluksu może pomóc surowy olej z czarnuszki, któremu przypisuje się właściwości rozkurczowe, a także przeciwzapalne. Niektóre źródła potwierdzają także jego korzystne działanie w przebiegu leczenia infekcji bakterią Helicobacter pylori. Biorąc pod uwagę, że nawet w diecie na refluks należy zadbać o odpowiednią podaż zdrowych tłuszczy, olej z czarnuszki dodawany na surowo do potraw, koktajli wydaje się dobrym rozwiązaniem na zgagę – ale oczywiście należy dodawać go w rozsądnych ilościach (np. 1 łyżeczka na posiłek).

Właściwa dieta jest podstawą do złagodzenia objawów zgagi 

Co pić przy zgadze?

Tak samo, jak jedzenie, tak i to, co pijemy ma przełożenie na pracę układu pokarmowego, a w przypadku stwierdzonego refluksu – na całe nasze samopoczucie. Dlatego jadłospis na zgagę nie powinien zawierać takich napojów, jak:

• Kawa,
• Mocna herbata,
• Yerba mate,
• Napoje gazowane, w tym także woda gazowana (pobudza produkcję soków żołądkowych i może podrażniać wrażliwy przełyk),
• Alkohol (!),
• Napar z mięty,
• Czekolada, kakao do picia.

Co natomiast można pić przy zgadze? Najlepsze będą:

• Woda niegazowana,
• Mleko (najlepiej średnio tłuste, ale nie pełnotłuste),
• Rozcieńczone soki (z wykluczeniem soków cytrusowych),
• Słaba, rozcieńczona herbata.

Literatura

1. Korzonek M. i wsp.: Choroba refluksowa przełyku (GERD) — problem wciąż aktualny. Forum Medycyny Rodzinnej 2014, tom 8, nr 5, 201–210.
2. Waśko-Czopnik D.: Choroba refluksowa przełyku – jak diagnozować i leczyć w gabinecie lekarza POZ. Lekarz POZ 2/2020, 119-126.
3. Dudkowiak R. i wsp.: Rola diety i stylu życia w leczeniu choroby refluksowej przełyku. Family Medicine & Primary Care Review 2012, 14, 4: 586–591.